โรคข้อเข่าเสื่อม หรือ Osteoarthritis of Knee
คือโรคที่เกิดจากความเสื่อมในข้อ ตําแหน่งที่มีการเปลี่ยนแปลงอย่างชัดเจนในโรคนี้คือที่กระดูกอ่อนผิวข้อ (articular cartilage) ในข้อชนิดที่มีเยื่อบุ (diarthrodial joint) โดยจะพบมีการทําลายกระดูกอ่อนผิวข้อเกิดขึ้นอย่างช้า ๆ เป็นไปอย่างต่อเนื่องมากขึ้นตามเวลาที่ผ่านไป กระดูกอ่อนผิวข้อมีการเปลี่ยนแปลงตั้งแต่ชีวเคมี (biochemical) ชีวกลศาสตร์ (biomechanical) และโครงสร้าง (biomorphology) ส่วนกระดูกในบริเวณใกล้เคียงก็มีการเปลี่ยนแปลงด้วย เช่น ขอบของกระดูกในข้อ (subchondral bone) มีการหนาตัวขึ้น โรคนี้ส่วนใหญ่พบในสูงอายุ มีลักษณะทางคลินิกที่สําคัญคือ ปวดข้อ ข้อฝืด มีป่มกระดูกงอกบริเวณข้อ การทํางานของข้อเสียไป การเคลื่อนไหวของข้อลดลง หากกระบวนการดําเนินต่อไปจะมีผลทําให้เกิดข้อผิดรูปและความพิการในที่สุด
อาการทางคลินิกที่เกี่ยวข้องกับการวินิจฉัยโรคข้อเข่าเสื่อม
- อาการปวด มีลักษณะปวดตื้อ ๆ ทั่ว ๆ ไปบริเวณข้อ ไม่สามารถระบุตําแหน่งชัดเจนได้และมักปวดเรื้อรัง อาการปวดจะมากขึ้นเมื่อมีการใช้งาน หรือลงนํ้าหนักลงบนข้อนั้น ๆ และจะทุเลาลงเมื่อพักการใช้งาน เมื่อการดําเนินโรครุนแรงขึ้นอาจทําให้มีอาการปวดตลอดเวลา หรือปวดในช่วงเวลากลางคืนร่วมด้วย
- ข้อฝืด (stiffness) พบได้บ่อย จะมีการฝืดของข้อในช่วงเช้าและหลังจากพักข้อนาน ๆ แต่มักไม่เกิน 30 นาทีอาจพบอาการฝืดที่เกิดขึ้นชั่วคราวในท่างอหรือเหยียดข้อในช่วงแรกที่เรียกว่า ปรากฏการณ์ข้อฝืด (gelling phenomenon)
- ข้อบวมและผิดรูป (swelling and deformity) อาจพบข้อขาโก่ง (bowlegs) หรือข้อเข่าฉิ่ง (Knock knee) ข้อที่บวมเป็นการบวมจากกระดูกงอกโปนบริเวณข้อ สญเสีย การเคลื่อนไหวและการทํางาน ผู้ป่วยมีอาการเดินไม่สะดวก มีเสียงดังกรอบแกรบ (crepitus) ในข้อเข่าขณะเคลื่อนไหว
ปัจจัยเสี่ยงที่ทำให้เกิดโรคข้อเข่าเสื่อม
- ความผิดปกติทางพันธุกรรมเป็นสาเหตุหนึ่งที่ทำให้เกิดโรคข้อเข่าเสื่อม
- น้ำหนักตัวที่มากเกินไป ทำให้เข่ารับน้ำหนักมากขึ้น
- อายุที่มากขึ้นทำให้ความสามารถในการซ่อมแซมตัวเองของผิวข้อกระดูกอ่อนลดลง ทำให้เกิดโรคข้อเข่าเสื่อมง่ายขึ้น
- เพศหญิง ที่มีอายุมากกว่า 50 ปีขึ้นไป มีโอกาสที่จะเกิดข้อเข่าเสื่อมมากกว่าเพศชาย
- มีประวัติเคยได้รับอุบัติเหตุบริเวณข้อเข่ามาก่อน รวมถึงได้รับบาดเจ็บการการเล่นกีฬา เช่น หมอน รองกระดูกเข่าฉีกขาด
- เล่นกีฬาที่มีแรงกระทบต่อเข่ามากๆ เช่น ฟุตบอล, เทนนิส, วิ่งมาราธอน
วิธีรักษาโรคข้อเข่าเสื่อม
- เปลี่ยนแปลงพฤติกรรมของผู้ป่วย เช่นการลดน้ำหนัก ใช้เครื่องพยุงเข่า หลีกเลี่ยงการยกของหนัก หลีกเลี่ยงการนั่งพับเพียบและนั่งท่าขัดสมาธิ
- การใช้ยา เช่นยาลดปวด และลดการอักเสบภายในข้อเข่า, ยากลูโคซามีน เพื่อเสริมสร้างกระดูกอ่อน ยับยั้งหรือลดกระบวนการทำลายข้อ (ควรอยู่ในการควบคุมและดูแลของแพทย์ผู้เชี่ยวชาญอย่างใกล้ชิด)
- การบริหารเข่าโดยนักกายภาพบำบัด
- การฉีดยาเข้าข้อเข่า เช่นสารน้ำหล่อเลี้ยง, ยาสเตียรอยด์ อย่างไรก็ตามการใช้ยาที่มีส่วนผสมของสเตียรอยด์ อาจทำให้เกิดผลข้างเคียง ซึ่งจะส่งผลเสียต่อกระดูกอ่อนของผิวข้อโดยตรง
- การผ่าตัดเปลี่ยนข้อเข่าเทียม หรือการผ่าตัดด้วยการส่องกล้องล้างข้อเข่า ซึ่งมีค่าใช้จ่ายค่อนข้างสูง
ขอขอบคุณข้อมูลจากสมาคมรูมาติสซั่มแห่งประเทศไทย